Calepinus, Ambrosius (1440-1510)


Biographisches Stichwort

Von Ambrosius Calepinus (oder Ambrogio Calepino) wissen wir, daß er um das Jahr 1440 (vielleicht auch 1435 oder 1436)  in Calepio in der Provinz Bergamo geboren ist und 1458 in den Augustinerorden aufgenommen wurde. Er starb vermutlich um 1510 oder 1511 in Bergamo. Mit seinem "Dictionarium latinum" hat er das erste lateinische Wörterbuch im modernen Sinne geschaffen. Wegen der weiten Verbreitung seiner Arbeiten (späte Ausgaben erschienen noch bis zum Ende des 18. Jahrhunderts) wurde der Name "Calepinus" geradezu zu einem Synonym für Wörterbücher aller Art. 
Zu
Jodocus Badius (auch Bade, mit den Beinamen Ascanius oder Ascensius) liegen mir nur wenige biographische Angaben vor. Nach Zedlers Lexikon ist er 1462 in der Nähe von Brüssel geboren. Er studierte in Ferrara, lehrte in Lyon die lateinische und griechische Sprache, ging dann nach Paris, wo er in seiner eigenen Druckerei die klassischen Autoren, aber auch z.B. Petrarca herausgab. Er starb um 1534. 
Zu Facciolati vgl. Forcelli.


Bitte beachten:
Die unzähligen Ausgaben des Calepinus sind durch bloße Katalogrecherche (noch dazu, da sich viele Bibliotheken mit dem Kurztitel begnügen) nicht sicher einzuordnen. Fest steht offenbar nur, daß die ersten Ausgaben einsprachig lateinisch waren, dann aber (nach dem Tod des Calepinus) zunächst das Griechische, dann immer mehr Sprachen hinzugefügt wurden, so daß es am Ende kaum eine europäische Sprache gab, die nicht in irgendeiner Ausgabe des "Calepinus" verwendet wurde. Eben diese wichtige Angabe aber, wie polyglott nämlich eine Ausgabe war, stand nun in der Regel in dem meist sehr umfangreichen Untertitel, den die Bibliotheken aus begreiflichen Gründen zumindest in ihren Internetkatalogen kürzen oder weglassen. Deshalb habe ich in Abweichung von den sonst geltenden Prinzipien dieser Bibliographie alle Ausgaben ungeachtet ihrer Sprachen auf einer einzigen Seite zusammengefaßt. Für mehr Informationen über diese Ausgaben wäre ich sehr dankbar!


Dictionarium latinum oder: Dictionarium

* Reggio nell' Emilia 1502
* Venedig 1506 (Liechtenstein), [328] Bl.
* Paris 1509 (Ascensius), 408 Bl.
* Venedig 1509 (Liechtenstein), 619 S.
* Paris 1510 (Ascensius), 373 Bl.
* Straßburg 1510 (Ascensius)
* Basel 1512
* Straßburg 1513
* Venedig 1513 (Alantsee), 326 Bl.
* Paris 1514
* Paris 1515 (Senant), [471] Bl.
* Paris 1516 (Badius & Parvus), 398 Bl. (antiqu. EUR 401,- bei ebay)
* Paris 1518 (Depratis)
* Paris 1519 (Ascensius), 398 Bl. (antiqu. EUR 2.042,-)
* Lyon 1519 (Boullion) (antiqu. EUR 1.616,-)
* Paris 1521 (Ascensius), 374 Bl.
* Hagenau 1522
* Basel 1538 (Walder)
* Venedig 1540 (Gryphius), 206, 198, 17 Bl.
* Lyon 1553 (Gryphius)
* Paris 1554 (Stephanus), 304, 308 Bl.
* Basel 1558 (Petri), [4] Bl., 1236, 292 S.
* Venedig 1558 (Manutius)
* Lyon 1558 (Frellonius), 297, 272 Bl.
* Lyon 1559 (Gryphius), 564 S.
* Basel 1560 (Petri), 1236, 292 S. (antiqu. EUR 1.200,-)
* Basel 1562 (Henricpetri), 1236, 292 S.
* Basel 1564 (Petri), 1236, 292 S.
* Basel 1575 (Henricpetri), 1674, 356 S.
* Rom 1580 (Aedes Populi Romani)
* Lyon 1581, 1374 S.
* Lyon 1663 (Borde & Arnaud), 959, 855 S.


Dictionarium copiosissimum
ex varie linguis utriusque autoribus summa cura studioq(ue) premagno congregatis latinis: grecis: tum peregrinis quibusdam vocabulis ...

* Straßburg 1516 (Schurer), [358] Bl. (antiqu. EUR 1.400,-)
* Paris 1517
* Paris 1518
* Paris 1519
* Paris 1520
* Venedig 1520
* Hagenau 1521


Latinae atque adeo etiam graecae linguae Dictionarium

* Basel 1546
* Basel 1550


Lexicon

* Paris 1521 (Gourmont & Aubrius), 410 Bl.
* Hagenau 1523 (Birckman), [411] Bl.
* Köln 1523 (Birckman), [412] Bl.
* Hagenau 1526 (Byrcman et Cnobloch)
* Paris 1529 (Gourmont), hg. Jodocus Badius, [384] Bl.
* Basel 1530
* Hagenau 1531 (Secerus), 448 Bl.
* Köln 1534 (Prael), [426] Bl.
* Straßburg 1537 (Schott), [ca. 500] Bl. (Zuschlag EUR 321,- bei Internet-Auktion)  
* Lugdunum 1538
* Paris 1539
* Padua 1718 (Manfrè) ["lexicon latinum"]

Wiedergabe des Bildes mit freundlicher Genehmigung durch Herrn S. Müller.


Dictionarium linguae latinae oder: Latinae linguae dictionarium

* Venedig 1509 (Liechtenstein), 308 Bl.
* Basel 1535
* Basel 1540 (Walder), 534 Bl.
* Basel 1542 (Curio), 535 Bl.
* Basel 1544 (Curio), 474, 178 Bl.
* Basel 1546 (Curio), 2182, 334 Sp.
* Basel 1547 (Curio), [649] Bl.
* Basel 1549 (Petri), 743 Bl.
* Basel 1551 (Petri), 742 Bl.
* Basel 1553 (Henric Petri)
* Lyon 1553, 2 Bde.
* Basel 1554
* Paris 1554 (Stephan), 340, 308 Bl.
* Basel 1555 (Petrus), 1315, 299 S.
* Basel 1558 (Petrus)
* Venedig 1558
* Lyon 1647
* Lyon 1656, 2 Bde. ["adiectae sunt lat. dictionib. hebr. gr. gall. ital. germ. hisp. et angl."]
* Lyon 1663, 2 Bde. ["adiectae sunt lat. dictionib. hebr. gr. gall. ital. germ. hisp. et angl."]


Dictionarium latinae italicae gallicae et hispanicae ...

* Venedig 1579
* Venedig 1585


Pentaglottos
hoc est, quinque linguis, nempe Latina, Graeca, Germanica, Flandrica, & Gallica constans 

* Antwerpen 1545 (Diesth), [730] Bl.
* Antwerpen 1546 (Diesth)


Dictionarium
quanta maxima fide et diligentia fieri potuit accurate emendatum, ac multis hinc inde locis auctum; in quo latinis dictionibus adiectae sunt graecae, gallicae, italicae et hispanicae; accesserunt insignes loquendi modi, lectiones, etymologiae ... [1572] 

* Antwerpen 1572 ( Stelsius), 1298 S.
* Venedig 1593

Dictionarium latinum hebraeum graecum gallicum germanicum

* Venedig 1602


Dictionarium hexaglottum
in quo ... respondent Latinis vocabulis: Graeca, Italica, Gallica, Hispanica, Germanica ...

* Basel 1567
* Basel 1568 (Henricpetri), 1676, 359 S.


Dictionarium linguarum septem 
auch: Dictionarium septem linguarum
iam demum accurata emendatione, atque infinitorum locorum augmentatione, collectis ex bonorum authorum monumentis, omnium vocum significationibus flosculis ...; respondent antem latinis vocabulis, graece, italica, gallica, hispanica, germanica, belgica ... 

* Basel 1568 (Henricpetri), [16] Bl., 1676, 359 S., [6] Bl.
* Basel 1570 (Petri), 22 Bl., 1676, 364 S.
* Basel 1574 (Petri), 1676, 355 S.
* Basel [1575] (Petri), 1674, 355 S.
* Basel 1579 (Petri), 2 Bde. in 1, [44], 1674, 355 S. (antiqu. EUR 1.400,-/2.041,-)

* 3. Aufl. Venedig 1612
* Venedig 1617 (Guerilius)
* Venedig 1618
* Venedig 1625 (Valentin)
* Venedig 1654
* Venedig 1673 (Brigna & Curti), [8], 946 S. (antiqu. EUR 500,-)
* Venedig 1689

* Padua 1708
* Padua 1718 (Manfrè), 1128, 52, 116 S.
* 2. Aufl. Padua 1726 (Manfre), 594, 110 S. (antiqu. EUR 200,-)
* 3. Aufl. Padua 1731 (Manfrè) (antiqu. EUR 155,-)
* Padua 1736
* Padua 1741
* Padua 1746 (Manfré), 2 Bde., 259, 542, 28, 100 S. (antiqu. EUR 345,-/362,-)
* 8. Aufl. Padua 1758
* 10. Aufl. Padua 1778, XX, 474 S.
* 10. Aufl. Padua 1779 (Manfr.), 494, 24, 86 S. 

Die folgenden Ausgaben dürften sich nur durch den Titel von den vorhergehenden unterscheiden:

Calepinus septem linguarum 
[oder:] Septem linguarum calepinus
hoc est Lexicon Latinum variarum linguarum interpretatione adjecta seminarii Patavini

* 5. Aufl. Padua 1741 (Manfré), 2 Bde., hg. Jacopo Facciolati [vermutlich identisch mit der Ausgabe "Padua 1741" oben]
* 7. Aufl. Padua 1752 (Manfre), 464, 481 S. (antiqu. EUR 480,-)
* Venedig 1778 (Gatti), hg. Jacopo Facciolati, 446, 458, 102 S. (antiqu. EUR 190,-) 
* Padua 1781 (Manfre), 2 Bde., 554, 570, 30, 110 S. (antiqu. EUR 250,-)


Dictionarium octo linguarum
iam postremo accurata emendatione, atque ... augmentatione ... ex bonorum authorum monumentis ... notis ... exornatum ..., respondent autem vocabolis Latinis, Hebraica, Graeca, Gallica, Italica, Germanica, Belgica, Hispanica. Onomasticum ... locupletatum ... 

* Basel 1584 (Henricpetri), 2 Bde. in 1, [4] Bl., 1467, 315 S.
* Paris 1588 (Charron) (antiqu. EUR 1.033,-)

* Lyon 1681 (Anisson & Posuel), 2 Bde., [4] Bl., 1004, 862 S. (antiqu. EUR 620,-)

Dictionarium octolingue
adjectae sunt Latinis dictionibus Hebraeae, Graecae, Gallicae, Italicae, Germanicae, Hispanicae, atque Anglicae adiectae sunt ... 

* Genf [auch Paris?] 1609 (Sumptibus Caldorinae Societatis), 2 Bde. in 1, 796, 809 S. (antiqu. EUR 1.550,-)
* Genf 1620 (Matthieu Berjon), IV, 848, 896 S. (antiqu. EUR 2.343,-)
* Lyon 1634 (Cardon)
* Lyon 1647 (Prost, Borde et Arnaud), 2 Bde. in 1, 959 S.
* Lyon 1656 (Prost, Borde et Arnaud)    
* Lyon 1663 (Borde & Arnaud)
* Lyon 1667 (Prost, Borde et Arnaud), 855 S.
* Lyon 1681 (Borde & Arnaud)

Teilweise tauchen auch die Ausgaben des Dictionarium octolingue (z.B. 1647, 1656 und 1681) unter dem Titel Dictionarium octo linguarum auf, so daß es sich um Ausgaben ein und desselben Werkes handeln dürfte.


Linguarum novem Romanae, Graecae, Ebraicae, Gallicae, Italicae, Germanicae, Hispanicae, Anglicae, Belgicae Dictionarium
 
* Leyden 1654 (Commelinus) 


Dictionarium decem linguarum
nuper hac postrema editione quanta maxima fide ac diligentia fieri potuit, accurate emendatum, multisque partibus cumulatum, & aliquot milibus vocabulorum locupletatum, ubi latinis dictionibus hebraeae graecae, gallicae, italicae, germanicae, & hispanicae, itemque nunc primo & polonicae, ungariaeæ, atque anglicae adiectae sunt

Accesserunt insignes loquendi modi, lectiores etymologiae, opposita, translationes, adagia ex optimis quibusque auctoribus decerpta. Huc, praeter alia, accedunt certae syllabarum quantitatis notae, singulis vocibus inscriptae : magna sylua nominum, tum appellatiuorum, tum propriorum: vt virorum, mulierum, sectarum, populorum, deorum, siderum, ventorum, vrbium, marium, fluuiorum, montium & reliquorum: vt sunt vici, promontoria, stagna, paludes, &c. Ita vt haec editio omnibus theasuris & dictionariis, quae hactenus collecta sunt, incredibili & rerum & verborum numero sit locupletior

* Lyon 1585
* Lyon 1586 (Michael), [4], 1153 S.
* Lyon 1588 (Sib. a Porta), 1153 S.
* Genf 1594 (Vignon), [2] Bl., 819, 813 S. [Bild rechts]
* Lyon 1598, 2 Bde.
* Basel 1590

Nachdruck der Ausgabe von 1585::
* Budapest 1912

Das nebenstehende Titelblatt der Ausgabe von 1594 hat mir Herr Hansmichael Hohenegger zur Verfügung gestellt. 


Dictionarium undecim linguarum
iam postremo accurata emendatione atque infinitorum locorum augmentatione collectis ex bonorum autorum monumentis ...; respondent autem Latinis vocabulis hebraica, graeca, gallica, italica, germanica, belgica, hispanica, polonica, ungarica, anglica 

* Basel 1551
* Basel 1590 (Henricpetri), [4] Bl., 1655, 316 S.
* Basel 1592 (Henricpetri), 2 Bde. in 1, 1582, 302 S.
* Basel 1598 (Henricpetri), 1582, 302 S.
* Basel 1605 (Petri), 2 Bde. in 1, [4] Bl., 1582, 302 S.
* Basel 1615 (Henricpetri)
* Basel 1616 (Henricpetrus), 1582, 302 S. 
* Basel 1627 (Henricpetri), 1582, 302 S.

Das Titelbild der Ausgabe von 1627 (rechts) hat mir freundlicherweise Frau Brigitte Apking zur Verfügung gestellt.


Wenn Sie auf dieser Seite Fehler entdeckt haben oder etwas hinzufügen möchten, schicken Sie mir bitte eine E-Mail . Ich bin für jeden Hinweis dankbar!
Falls Sie sich auf meinen Seiten verirrt haben oder ganz einfach nur zur Begrüßungsseite zurückkehren möchten, dann klicken Sie bitte hier.